Πολλοί έκριναν την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, χωρίς να τη δουν. Δεν θα υποπέσουμε στο ίδιο ατόπημα. Έχοντας όμως εικόνα της θεματικής, της συνήθους κινηματογραφικής απεικόνισης του σκηνοθέτη, καθώς και αφηγηματικών στοιχείων του Σμαράγδειου Καποδόστρια, θα επιχειρήσουμε μια ευρύτερη προσέγγιση.
Ο Σμαραγδής δεν είναι σκηνοθέτης. Είναι αγιογράφος. Αυτό δεν συνιστά μομφή προς την αγιογραφία που είναι μια ενδιαφέρουσα μορφή τέχνης. Μόνο που χρειάζεσαι ένα έμφυτο ταλέντο, μια λευκή επιφάνεια, έναν βαθμό εμπειρίας και κυρίως μία παραγγελία. Κάποιος να σε πληρώσει (επιδοτήσει) για να επιδοθείς στην τέχνη σου. Ο κινηματογράφος είναι μια πολύ πιο σύνθετη υπόθεση.
Η αγιογραφία είναι τέχνη, η τέχνη όμως του κινηματογράφου δεν είναι αγιογραφία.
Αγιογραφίες έφτιαχνε ο θρυλικός Ελληνοαμερικάνος Τζέιμς Πάρις, κυρίως κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Κάποιες βλέπονταν (Παπαφλέσσας), κάποιες προκαλούσαν τον γέλωτα (Οι Σουλιώτες). Τον κακό Τούρκο στις ταινίες του Πάρις, υποδύετο συνήθως ο Ισπανός Φερνάντο Σάντσο, ηθοποιός των γουέστερν σπαγγέτι, που για τις ανάγκες απεικόνισης της εθνικής μας παλιγγενεσίας, γινόταν Οθωμανός, που μιλούσε Ελληνικά που δεν γνώριζε (εξ ου και το ντουμπλάρισμα).
Ο Σμαραγδής πιστός ακόλουθος στα ίχνη του Πάρις, γυρίζει βιογραφικές μόνο ταινίες, με στόχο την ανύψωση του εθνικού ιδεώδους. Καβάφης, Καζαντζάκης, Θεοτοκόπουλος, Καποδίστριας.
Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο, εκτός και αν αγνοήσεις την πλειοψηφία των απαιτούμενων παραμέτρων. Το ιστορικό πλαίσιο, τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, τη δύναμη της συγκυρίας, το διεθνές περιβάλλον, το γόνιμο παρελθόν που μέσα από τις οικονομικές αναδιατάξεις κινητοποίησε τους τροχούς της ιστορίας.
Μπορούν όλα αυτά να περιγράφουν σε 2 ώρες φιλμ; Μπορούν να υποννοηθούν. Πάντως δεν γίνεται να αγνοηθούν. Αν αγνοηθούν, φτάνει ένα όραμα της Παναγίας και η ευχή της, για να συντελεστεί ένα ιστορικό γεγονός που έχει αναλυθεί σε εκατομμύρια σελίδες και ακόμα αναλύεται, με πολλά σκιερά σημεία να απαιτούν ακόμα φως και ανάδειξη.
Ο Σμαραγδής αγιογραφεί πάντα, με "ιστορικές" ταινίες, έχοντας μια απλοϊκή και αφελή ιδεαλιστική προσέγγιση της ιστορίας, όπου το πρόσωπο είναι ο καταλύτης της ιστορίας, σε επίπεδο μάλιστα λαϊκού αναγνώσματος ή σχολικού εγχειριδίου του δημοτικού.
Εδώ "ιστοριογραφεί", ακουμπώντας σε μια εθνική μας ονείρωξη. Έχοντας δοκιμάσει τους πάντες και τα πάντα πλέον, χωρίς επίτευξη κάποιου εύκολου "μεγαλείου", πολλοί, ειδικά μετά τη χρεοκοπία, βρήκαν απάντηση στην εθνική μας κατάθλιψη στη δολοφονία του Καποδίστρια. Αν δεν δολοφονείτο, θα εφαρμοζόταν η μυστική συνταγή, το μόνο επιτυχημένο σύστημα στον πλανήτη που δεν πρόλαβε φεύ να εφαρμοστεί.
Σε μια βραχύβια τριετή διακυβέρνηση, έγιναν όσα δεν έγιναν σε 200+ χρόνια νεοελληνικού κράτους. Αστείο; Όλα τα εύκολα αφηγήματα είναι αστεία.
Και τι τον εμπόδισε να μας κάνει Ελβετία; Τα συμφέροντα. Άλλη μια ταιριαστή εθνική φαντασίωση. Μόνο που τα "συμφέροντα" ήταν ένας κόσμος που ήταν εδώ με τα φυσεκλίκια του κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, χρηματοδοτώντας τα ανύπαρκτα ταμεία της Ελληνικής υπόθεσης.
Τα "συμφέροντα" ήταν πχ οι εθνικοί δικαστές Τερτσέτης και Πολυζωίδης, στο όνομα των οποίων ομνύουμαι, όμως χαρακτήριζαν τύραννο τον Καποδίστρια στην εφημερίδα "Απόλλων" που εξέδιδαν στην Ύδρα.
Ο Μαυροκορδάτος ήταν ένα μεγάλο εθνικό κεφάλαιο, που μεταξύ των άλλων, συνέβαλλε στη διαμόρφωση των πιο φιλελεύθερων συνταγμάτων στη μέχρι τότε ιστορία της Ευρώπης. Τα συντάγματα αυτά, με την έλευση του Καποδίστρια έγιναν ένα μάτσο κουρελόχαρτα και οδηγηθήκαμε στην ενός ανδρός αρχή.
Αυτό μπορεί να συνιστούσε μια ιστορική αναγκαιότητα. Μπορεί και όχι. Πάντως, είναι μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα που δεν επιλύονται από την "Παναγία". Απαιτείται βαθιά ιστορική μελέτη, όχι αγιογραφικά ρομάντσα του τύπου "Ο μικρός ήρως" και ο "Rambo".
Ο Σμαραγδής μοιάζει με ένα απομεινάρι του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, χωρίς την ταλαντούχα ματιά ενός Τσουχράι ή ενός Καλατόζοφ, όπου τη θέση του υπερήρωα εργάτη που κατακτά τη γη, λαμβάνουν αξιόλογες μεν προσωπικότητες που υποτιμούνται όμως σε μια προσπάθεια ανάδειξής τους πέρα από τα όρια των ανθρώπινων μέτρων.
Κσι όπως οι σκηνοθέτες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, θέλει οι ταινίες του να γυρίζονται δημοσία δαπάνη.
Add comment
Comments