Τη Δευτέρα ανοίγουν τα σχολεία. Και φέτος, μαζί με τα καθιερωμένα μαθήματα, εισάγεται επιτέλους κάτι διαφορετικό — κάτι που θα έπρεπε να υπάρχει εδώ και δεκαετίες: το μάθημα των Οικονομικών στη Γ’ Γυμνασίου. Η απόφαση του υπουργείου Παιδείας να εντάξει τη βασική οικονομική σκέψη στην υποχρεωτική εκπαίδευση αξίζει επαίνους. Δεν είναι συχνό το φαινόμενο μια κρατική εκπαιδευτική πολιτική να κινείται με ρεαλισμό και προνοητικότητα. Γιατί η οικονομική γνώση, σε αντίθεση με πολλά άλλα σχολικά αντικείμενα, δεν είναι μια αφηρημένη θεωρία ή ένα μέσο για πανελλαδικές επιδόσεις. Είναι εργαλείο ζωής.
Από τη διαχείριση του προσωπικού εισοδήματος μέχρι τη λήψη πολιτικών αποφάσεων στην κάλπη, ο οικονομικός τρόπος σκέψης μας ακολουθεί καθημερινά. Μαθαίνουμε (ή δεν μαθαίνουμε) να επιλέγουμε ανάμεσα σε εναλλακτικές, να ζυγίζουμε κόστος και όφελος, να αναγνωρίζουμε τις συνέπειες μιας απόφασης. Χωρίς αυτά τα εφόδια, ο πολίτης παραμένει ευάλωτος — στις υποσχέσεις, στη δημαγωγία, στη σύγχυση μεταξύ επιθυμίας και πραγματικότητας. Το νέο βιβλίο Οικονομικών —το οποίο έχει υιοθετηθεί από την αντίστοιχη κυπριακή ύλη και προσαρμοστεί για το ελληνικό σχολείο— εισάγει με σύστημα και απλότητα έννοιες όπως το κύριο οικονομικό πρόβλημα, τη σπανιότητα των πόρων, το κόστος ευκαιρίας και τους οικονομικούς κύκλους. Μέσα από πρακτικά παραδείγματα, οι μαθητές κατανοούν τι σημαίνει η περίφημη ρήση του Φρίντμαν «δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα», γιατί κάθε επιλογή συνεπάγεται μια θυσία και πώς η κοινωνία καλείται να αποφασίσει «τι», «πώς» και «για ποιον» να παραχθεί κάτι.
Η προσέγγιση αυτή έρχεται ως αντίβαρο σε άλλες κοινωνικές επιστήμες που για χρόνια κυριάρχησαν στη σχολική ύλη όχι για να εξηγήσουν τον κόσμο, αλλά για να τον κατευθύνουν ιδεολογικά. Πολλοί μαθητές, αντί να μάθουν να σκέφτονται, διδάσκονταν τι πρέπει να σκέφτονται: για την ισότητα, το φύλο, τη φτώχεια, το κράτος, την κοινωνία. Σπάνια καλούνταν να αξιολογήσουν με κριτήρια κόστους, κινήτρων ή θεσμικών μηχανισμών. Το αποτέλεσμα ήταν γενιές αποφοίτων που έμαθαν να προβληματίζονται έντονα, αλλά όχι να επιλύουν προβλήματα. Τα Οικονομικά, αντίθετα, διδάσκουν μέθοδο. Δεν προϋποθέτουν πολιτική ταυτότητα. Διδάσκουν ότι οι πόροι είναι περιορισμένοι, οι ανάγκες απεριόριστες και η διαχείριση των επιλογών υπόθεση όλων. Δεν είναι φιλελεύθερα ούτε μαρξιστικά — είναι απαραίτητα. Δεν εξηγούν τα πάντα, αλλά βοηθούν να καταλάβουμε γιατί δεν μπορούμε να έχουμε τα πάντα.
Αν ο μαθητής μάθει από νωρίς να σκέφτεται με οικονομικούς όρους, τότε μπορεί να κατανοήσει π.χ. γιατί μια αύξηση στον κατώτατο μισθό ενδέχεται να αυξήσει και την ανεργία. Μπορεί να αντιληφθεί τι σημαίνει δημόσιο χρέος, πληθωρισμός, δημοσιονομική υπευθυνότητα. Μπορεί να αναρωτηθεί αν το κράτος πρέπει να «μοιράζει χρήμα» ή να δημιουργεί συνθήκες για παραγωγή πλούτου. Και κυρίως: μπορεί να πάρει καλύτερες αποφάσεις ως πολίτης, καταναλωτής, εργαζόμενος ή επιχειρηματίας.
Φυσικά, η εισαγωγή του μαθήματος είναι μόνο η αρχή. Χρειάζεται συνέπεια, επιμόρφωση εκπαιδευτικών, και —γιατί όχι;— επέκταση της οικονομικής παιδείας και στο Λύκειο, όχι μόνο για τις κατευθύνσεις αλλά για όλους τους μαθητές. Μια κοινωνία που κατανοεί τα βασικά της οικονομικής λογικής είναι λιγότερο ευάλωτη στις αυταπάτες. Αν επιθυμούμε μια Ελλάδα που στέκεται στα πόδια της, τότε το θεμέλιο πρέπει να μπει από το σχολείο. Όχι με συνθήματα και ευχές, αλλά με εργαλεία κατανόησης. Κι αυτό ακριβώς φέρνει το νέο μάθημα των Οικονομικών.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
Αλέξανδρος Σκούρας (Αναδημοσίευση από www.liberal.gr)
Add comment
Comments