ΟΟΣΑ - Ακριβό και μη βιώσιμο το συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας

 Η νέα έκθεση του ΟΟΣΑ για τις συντάξεις ("Pensions at a Glance 2025" - στο τέλος του άρθρου επισυνάπτεται το πλήρες αρχείο), που αναλύει το σύνολο των συνταξιοδοτικών συστημάτων για όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, καταδεικνύει ότι στην Ελλάδα έχουμε ένα ακριβό, απολύτως γενναιόδωρο και καθόλου βιώσιμο συνταξιοδοτικό σύστημα.  

Μικρότερη Ηλικία Συνταξιοδότησης

Η μέση κανονική ηλικία συνταξιοδότησης για τους άνδρες στις χώρες του ΟΟΣΑ θα αυξηθεί κατά σχεδόν δύο χρόνια στα 66,4 έτη για όσους εισήλθαν στην αγορά εργασίας το 2024. Οι μισές από τις χώρες του ΟΟΣΑ θα αυξήσουν την κανονική ηλικία συνταξιοδότησης με βάση την ισχύουσα νομοθεσία . Ταυτόχρονα, οι διαφορές μεταξύ των χωρών αναμένεται να γίνουν πιο έντονες: η κανονική ηλικία συνταξιοδότησης θα παραμείνει στα 62 έτη στην Κολομβία (για τους άνδρες), το Λουξεμβούργο και τη Σλοβενία, ενώ αναμένεται να φτάσει τα 70 έτη στην Ιταλία, την Ολλανδία και τη Σουηδία, τα 71 έτη στην Εσθονία, ακόμη και τα 74 έτη στη Δανία, βάσει των καθιερωμένων συνδέσεων μεταξύ της ηλικίας συνταξιοδότησης και του προσδόκιμου του βίου.

Οι οκτώ χώρες με την υψηλότερη μελλοντική κανονική ηλικία συνταξιοδότησης είναι όλες χώρες που συνδέουν την ηλικία συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο του βίου, συμπεριλαμβανομένων επίσης της Φινλανδίας, της Πορτογαλίας και της Σλοβακίας. Η άλλη χώρα του ΟΟΣΑ με σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής είναι η Ελλάδα, αλλά η κανονική ηλικία συνταξιοδότησης στην Ελλάδα προβλέπεται να είναι λίγο κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στο μέλλον: αυτό συμβαίνει επειδή η πρόωρη συνταξιοδότηση είναι εφικτή χωρίς ποινή μετά από 40 χρόνια σταδιοδρομίας, επομένως η ελάχιστη ηλικία, η οποία πρόκειται να αυξηθεί από τα 62 στα 66, είναι αυτή που καθορίζει τη μελλοντική κανονική ηλικία συνταξιοδότησης στην Ελλάδα. Η Νορβηγία αναμένεται να εισαγάγει μια σύνδεση και να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησής της κατά τα δύο τρίτα των αυξήσεων του προσδόκιμου ζωής στο εγγύς μέλλον.

Μεγαλύτερα Ποσοστά αναπλήρωσης

Κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ, βάσει ήδη νομοθετημένων μέτρων, ένας εργαζόμενος με μέσο μισθό προβλέπεται να λαμβάνει καθαρή σύνταξη από υποχρεωτικά προγράμματα ίση με το 63% των καθαρών μισθών μετά από πλήρη σταδιοδρομία από την ηλικία των 22 ετών το 2024. Τα μελλοντικά ποσοστά καθαρής αναπλήρωσης είναι κάτω από 40% στην Εσθονία, την Ιρλανδία, την Κορέα και τη Λιθουανία. Στο άλλο άκρο, είναι πάνω από 85% στην Αυστρία, την Ελλάδα, το Λουξεμβούργο, την Πορτογαλία και την Ισπανία και πάνω από 95% στην Ολλανδία και την Τουρκία. Το μελλοντικό ποσοστό καθαρής αναπλήρωσης των εργαζομένων πλήρους σταδιοδρομίας με χαμηλές αποδοχές (50% του μέσου μισθού) είναι 76% κατά μέσο όρο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ ή 12 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από αυτό των εργαζομένων με μέσο μισθό. Τα ποσοστά αναπλήρωσης είναι γενικά υψηλότερα για τους χαμηλόμισθους λόγω αναδιανεμητικών χαρακτηριστικών εντός των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Στη Λιθουανία και την Πολωνία, το ποσοστό καθαρής αναπλήρωσης για τους χαμηλόμισθους είναι πολύ χαμηλό, περίπου 40%. Στην άλλη πλευρά του φάσματος, στη Δανία, το Μεξικό και τη Σλοβενία, είναι πάνω από 100%, πράγμα που σημαίνει ότι το καθαρό εισόδημα είναι υψηλότερο κατά τη μετάβαση από την εργασία στη συνταξιοδότηση, με την Ελλάδα, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία να πλησιάζουν το 100%.

Οι άνδρες εργαζόμενοι πλήρους σταδιοδρομίας θα έχουν ποσοστό αναπλήρωσης 52,0% κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ, με υψηλό ποσοστό 80% στην Ελλάδα και την Ισπανία και χαμηλότερο ποσοστό κάτω του 30% στην Αυστραλία, την Εσθονία, την Ιρλανδία, τη Λιθουανία και την Πολωνία. Κατά μέσο όρο, το ακαθάριστο ποσοστό αναπλήρωσης για διπλάσιες μέσες αποδοχές (εδώ ονομάζονται "υψηλές αποδοχές") είναι 42,0%. Τα ποσοστά αναπλήρωσης για αυτούς τους υψηλά αμειβόμενους ισοδυναμούν με 70% ή περισσότερο στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία και τη Σουηδία. Στο άλλο άκρο του φάσματος, ο Καναδάς, η Εσθονία, η Ιρλανδία, η Κορέα, η Λιθουανία και η Νέα Ζηλανδία προσφέρουν ποσοστό αναπλήρωσης 20% ή χαμηλότερο.

Βελτίωση στο χάσμα φύλων

Το μέσο χάσμα συντάξεων μεταξύ των φύλων στις χώρες του ΟΟΣΑ έχει μειωθεί από 28% το 2007 σε 23% το 2024. Οι σημαντικότερες μειώσεις σημειώθηκαν στη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Σλοβενία, όπου το χάσμα μειώθηκε κατά περισσότερες από 15 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2007 και 2024, καθώς και στο Λουξεμβούργο, τη Νορβηγία, την Πορτογαλία και την Τουρκία κατά περισσότερες από 10 ποσοστιαίες μονάδες. Σε πολλές χώρες του ΟΟΣΑ, οι έντονα μειούμενες διαφορές στην αγορά εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών οδηγούν σε αυτή τη μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), αλλά χρειάζεται χρόνος για να αντικατοπτριστούν πλήρως αυτές οι αλλαγές στις χαμηλότερες ανισότητες στις συντάξεις.

Βελτίωση στα ποσοσά φτώχεια των νέων

Τα ποσοστά φτώχειας μειώθηκαν, κατά μέσο όρο, μεταξύ των νέων ενήλικων από το 2011. Το ποσοστό φτώχειας των ατόμων ηλικίας 18-25 ετών μειώθηκε σε 23 από τις 36 χώρες μεταξύ 2011 και 2022 και κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο. Μειώθηκε σημαντικά στην Ελλάδα και την Ιρλανδία (και οι δύο -8 ποσοστιαίες μονάδες), καθώς και κατά τουλάχιστον 5 ποσοστιαίες μονάδες στη Νέα Ζηλανδία, τη Σουηδία και την Τουρκία. Αντίθετα, το ποσοστό φτώχειας για την ηλικιακή ομάδα 18-25 αυξήθηκε κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες στη Γερμανία και κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες στη Φινλανδία. Παρά την πρόσφατη μείωση, κατά μέσο όρο υπήρξε μια συνολική μικρή αύξηση (0,7 ποσοστιαίες μονάδες) από το 2000.

Υψηλότατες εισφορές

Συνολικά, το μέσο πραγματικό ποσοστό εισφορών ισοδυναμούσε με 18,8% στο επίπεδο του μέσου μισθού το 2024. Το υψηλότερο συνολικό υποχρεωτικό ποσοστό εισφορών βρίσκεται στην Ιταλία στο 33,0%. Η Τσεχία, η Γαλλία και η Ελλάδα έχουν επίσης υψηλά πραγματικά ποσοστά εισφορών, περίπου 26-31%. Η Νέα Ζηλανδία χαρακτηρίζεται ως μηδενική, καθώς δεν υπάρχει υποχρεωτικό συνταξιοδοτικό σύστημα ανταποδοτικής σύνταξης.

Αβάστακτη η συνολική δαπάνη

Η Ελλάδα και η Ιταλία δαπάνησαν το μεγαλύτερο ποσοστό του εθνικού εισοδήματος σε δημόσιες συντάξεις μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, περίπου στο 16% του ΑΕΠ για το τελευταίο διαθέσιμο έτος. Άλλες χώρες με υψηλές ακαθάριστες δημόσιες συντάξεις βρίσκονται στην ηπειρωτική Ευρώπη, με την Αυστρία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία να κυμαίνονται περίπου στο 13%-14% του ΑΕΠ. Οι δημόσιες συντάξεις γενικά αντιπροσωπεύουν μεταξύ του ενός τετάρτου και του ενός τρίτου των συνολικών δημόσιων δαπανών σε αυτές τις χώρες.

Τα Φτωχότερα Ασφαλιστικά Ταμεία

Τα υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία σε συνταξιοδοτικά προγράμματα ανήλθαν στο 95% του αθροίσματος των ΑΕΠ όλων των χωρών του ΟΟΣΑ στο τέλος του 2024, περισσότερο από δύο χρόνια πριν (87%), αλλά η εξέχουσα θέση τους στο εσωτερικό εξακολουθεί να ποικίλλει μεταξύ των χωρών. Σε οκτώ χώρες του ΟΟΣΑ, τα περιουσιακά στοιχεία υπερέβαιναν το μέγεθος του ΑΕΠ (και σε μερικές περιπτώσεις ακόμη και κοντά ή περισσότερο από το διπλάσιο του ΑΕΠ): Δανία (206,4%), Ισλανδία (191,3%), Ελβετία (166,9%), Καναδάς (157,9%), Ηνωμένες Πολιτείες (153,3%), Ολλανδία (150,9%), Αυστραλία (135,1%) και Σουηδία (115,8%).

Αυτές οι χώρες έχουν συνταξιοδοτικά προγράμματα από πολύ παλιά, και με εξαίρεση τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν υποχρεωτικά ή σχεδόν υποχρεωτικά ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Αντιθέτως, οι λόγοι περιουσιακών στοιχείων προς ΑΕΠ ήταν κάτω από 20% σε 17 χώρες του ΟΟΣΑ, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων με σχετικά πρόσφατα υποχρεωτικά ή αυτόματα προγράμματα εγγραφής (όπως η Ελλάδα και η Τουρκία) ή με σχετικά χαμηλή συμμετοχή του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (όπως η Γαλλία, η Ιταλία). Η Ελλάδα κατέγραψε το χαμηλότερο ποσό περιουσιακών στοιχείων σε σχέση με το ΑΕΠ της μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ στο τέλος του 2024.

και...Η Βόμβα του Δημογραφικού

• Η γήρανση του πληθυσμού θα είναι ταχεία τα επόμενα 25 χρόνια. Κατά μέσο όρο σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 65+ ανά 100 άτομα ηλικίας 20-64 ετών προβλέπεται να αυξηθεί από 33 το 2025 σε 52 το 2050, ενώ ήταν 22 το 2000. Η προβλεπόμενη αύξηση είναι ιδιαίτερα έντονη στην Κορέα, κατά σχεδόν 50 μονάδες, και στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Πολωνία, τη Σλοβακία και την Ισπανία κατά περισσότερες από 25 μονάδες.
• Τα ποσοστά γονιμότητας συνεχίζουν να μειώνονται σε πολλές χώρες, ενώ οι προηγούμενες προβλέψεις για τον πληθυσμό έχουν υπερεκτιμήσει συστηματικά την εξέλιξη του συνολικού ποσοστού γονιμότητας.
• Η πανδημία COVID-19 δεν έχει επηρεάσει τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις για το προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών.
• Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας (20-64 ετών) προβλέπεται να μειωθεί κατά 13% κατά μέσο όρο τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες στις χώρες του ΟΟΣΑ, περισσότερο από 30% στην Εσθονία, την Ελλάδα, την Ιαπωνία, τη Σλοβακία και την Ισπανία, ακόμη και πάνω από 35% στην Ιταλία, την Κορέα, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία.