Όταν ο Σαρλ ντε Γκωλ θεμελίωσε την Πέμπτη Δημοκρατία το 1958, η κύρια προτεραιότητα ήταν η εγκαθίδρυση ενός πολιτικού συστήματος που να διασφαλίζει την απόλυτη σταθερότητα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, ο ντε Γκωλ να ήταν ο πρώτος από τους οκτώ μόνο προέδρους στα 67 χρόνια που ακολούθησαν - και η νέα δομή του έδωσε εξουσίες ισότιμες με αυτές ενός μονάρχη. Αλλά οι ρωγμές αρχίζουν να φαίνονται. Τώρα, με τον Εμανουέλ Μακρόν να επιβλέπει την παραίτηση ενός πρωθυπουργού μετά από μόλις 26 ημέρες στην εξουσία, η Γαλλία φαίνεται κάθε άλλο παρά σταθερή. Η δημιουργία του ντε Γκωλ δοκιμάζεται σε οριακό σημείο.
Κοιτάζοντας την πυρκαγιά που ξέσπασε στη γαλλική πολιτική σκηνή τους τελευταίους μήνες, είναι δελεαστικό να επιρρίψουμε το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης στον Πρόεδρο Μακρόν. Άλλωστε, ήταν δική του απόφαση να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση και να προκηρύξει βουλευτικές εκλογές πέρυσι, πυροδοτώντας την κρίση που μέχρι στιγμής έχει στοιχίσει πέντε πρωθυπουργούς και θα μπορούσε κάλλιστα να στοιχίσει έναν έκτο πριν τελειώσει το έτος.
Αλλά το να κατηγορούμε μόνο τον Μακρόν σημαίνει ότι παραβλέπουμε το μεγαλύτερο πρόβλημα - ότι η Πέμπτη Δημοκρατία της Γαλλίας είναι εκ γενετής ανίκανη να δεχτεί συμβιβασμούς και καταμερισμό εξουσιών. Σχεδιασμένο ως αντίδοτο στην υπερβολικά διχαστική Τέταρτη Δημοκρατία, η οποία άλλαξε 21 διαφορετικές κυβερνήσεις σε 12 χρόνια, το σύστημα του Ντε Γκωλ βελτιστοποιήθηκε για να παράγει μόνο ένα αποτέλεσμα: έναν υπερ-ισχυρό πρόεδρο που υποστηρίζεται από απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Κάθε θεσμικός μηχανισμός είναι συντονισμένος προς αυτόν τον σκοπό, συμπεριλαμβανομένων των προεδρικών εκλογών δύο γύρων που αναγκάζουν τους ψηφοφόρους να συσπειρωθούν γύρω από την πιο συναινετική επιλογή και του γεγονότος ότι οι βουλευτικές εκλογές διεξάγονται αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές. Η Πέμπτη Δημοκρατία λειτουργεί άψογα εφόσον το κόμμα του προέδρου κατέχει σαφή πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Το κοινοβούλιο στη συνέχεια μετατρέπεται σε ένα είδος εξυμνημένου συμβουλευτικού οργάνου που υπηρετεί την ατζέντα της κυβέρνησης.
Κανένας συμβιβασμός
Αλλά σε οποιαδήποτε άλλη παραλλλαγή αυτού του συστήματος, επικρατεί ένα χάος. Εάν το κοινοβούλιο διαλυθεί και ένα κόμμα της αντιπολίτευσης αναλάβει την εξουσία, το αποτέλεσμα είναι μια συγκατοίκηση - συνώνυμο της παράλυσης.
Στην περίπτωση ενός κοινοβουλίου με που απλά τοποθετείται συνέχεια αρνητικά - κάτι που απέκτησε η Γαλλία μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2024 - τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Τα κόμματα δεν έχουν κανένα θεσμικό συμφέρον ή κίνητρο για συμβιβασμό. Οποιαδήποτε εξωτερική ένδειξη συνεργασίας αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Η εξουσία είναι τόσο στρεβλή προς τον πρόεδρο που ακόμη και αν τα κόμματα συνεργάζονταν, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να έχουν οποιαδήποτε πραγματική επιρροή.
Αντίθετα, οι ηγέτες των κομμάτων υπολογίζουν ψυχρά ότι το συμφέρον τους είναι να παραμείνουν εκτός κυβέρνησης και να κάνουν ό,τι μπορούν για να επισπεύσουν τις επόμενες προεδρικές εκλογές - ακόμη και αν αυτό σημαίνει την ανατροπή του ενός πρωθυπουργού μετά τον άλλον.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα
"Στην πραγματικότητα, όλοι σκέφτονται μόνο τις προεδρικές εκλογές," δήλωσε ο Gilles Gressani, διευθυντής του γαλλικού περιοδικού Le Grand Continent και πρόεδρος του think tank Groupe d’études géopolitiques. "Στη Γαλλία, σχεδόν όλοι οι πολιτικοί παράγοντες μεσαίου και υψηλού επιπέδου, αλλά και οι οικονομικοί παράγοντες, σκέφτονται πραγματικά τι θα μπορούσαν να κάνουν για να γίνουν πρόεδροι της Γαλλικής Δημοκρατίας." Τα αποτελέσματα αυτού του συστήματος, και τα κραυγαλέα τυφλά σημεία του, έχουν εμφανιστεί τους τελευταίους 17 μήνες.
Ο ένας μετά τον άλλον, πέντε πρωθυπουργοί προσπάθησαν, με ποικίλα επίπεδα δεξιοτήτων και ειλικρίνειας, να καταλήξουν σε συμφωνία για τον προϋπολογισμό με τα μεγαλύτερα κυρίαρχα κόμματα στο κοινοβούλιο. Και ο ένας μετά τον άλλον, ο καθένας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν μια ανόητη κίνηση και αποχώρησε από τη θέση του. Ο Σεμπαστιάν Λακορνί μάλιστα, μετά από μόλις ένα μήνα.
Ο Λεκορν'ι, ο οποίος παραιτήθηκε από πρωθυπουργός την περασμένη Δευτέρα μόνο και μόνο για να επαναδιοριστεί το βράδυ της Παρασκευής, αναγνώρισε ότι οι προεδρικές φιλοδοξίες των ισχυρών πολιτικών, παρεμπόδιζαν την πολιτική σταθερότητα της χώρας. Ως αποτέλεσμα, είπε, οι μελλοντικοί υπουργοί του θα πρέπει να "δεσμευτούν να αποσυνδεθούν από τις προεδρικές φιλοδοξίες για το 2027."
Το γερμανικό μοντέλο
Αυτό το χάος, το οποίο έχει αποκτήσει μια δική του δυναμική και δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης, έχει κάνει ορισμένους Γάλλους πολιτικούς να κοιτάζουν με νοσταλγία τα κοινοβουλευτικά συστήματα όπου οι συμφωνίες συνασπισμού αποτελούν μέρος του πολιτικού τους DNA. Στεκόμενος δίπλα στον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς τον Αύγουστο, ο ίδιος ο Μακρόν παρακάλεσε τους νομοθέτες στο κοινοβούλιο της χώρας του να μοιάσουν λίγο περισσότερο με τους Γερμανούς ομολόγους τους, οι οποίοι μόλις είχαν σφυρηλατήσει ένα από τα ακλόνητα Koalitionsvertrag τους - μια συμφωνία συνασπισμού μεταξύ της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς.
"Από την άλλη πλευρά του Ρήνου, φαίνεται ότι ένα συντηρητικό κόμμα και ένα σοσιαλιστικό κόμμα καταφέρνουν να συνεργαστούν," δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος. "Αυτό συμβαίνει όχι και τόσο μακριά από εμάς, και λειτουργεί, οπότε νομίζω ότι είναι δυνατό." Ακόμα και η Ιταλία, η οποία τόσο συχνά κατέληγε σε πολιτικές καταστάσεις αδιεξόδου, τώρα φαίνεται πιο σταθερή από τη Γαλλία. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία των κομμάτων της στην επίτευξη συμφωνιών συνασπισμού όπως αυτή υπό την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, η οποία έχει αντέξει για σχεδόν τρία χρόνια, σύμφωνα με τον Μαρκ Λαζάρ, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι.
«Αυτή [η παράδοση του συμβιβασμού] θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ιταλικό μάθημα για τα γαλλικά κόμματα που δεν την έχουν," πρόσθεσε. Δυστυχώς για τον Μακρόν, ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστα σημάδια ότι οι ηγέτες των κομμάτων της Γαλλίας βρίσκονται στα πρόθυρα μιας επιφοίτησης συμβιβασμού. Πράγματι, μόλις ο Λεκορνί ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι παραιτείται, η ακροδεξιά ηγέτης Μαρίν Λεπέν απείλησε να ανατρέψει τον επόμενο πρωθυπουργό της χώρας - όποιος κι αν είναι αυτός.
Έκτη δημοκρατία;
Οι αναλυτές εδώ και χρόνια επισημαίνουν το γεγονός ότι το σύστημα υποβιβάζει το κοινοβούλιο σε μια "μπάντα ανίσχυρων κλακαδόρων", υποδαυλίζοντας μια νοοτροπία "ό,τι βρω το καίω" μεταξύ των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Επισημαίνουν ότι σε μια εποχή που οι εξεγερμένες πολιτικές δυνάμεις αποδεικνύονται όλο και πιο επιτυχημένες στην αμφισβήτηση των εν ενεργεία ηγετών, ίσως θα είχε νόημα να τους παραχωρηθεί τουλάχιστον κάποιο μέτρο επιρροής μέσω, για παράδειγμα, της αναλογικής εκπροσώπησης στην κυβέρνηση.
Ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν, ένας ακροαριστερός φανατικός και συνεχόμενα υποψήφιος για την προεδρία, στήριξε την εκστρατεία του 2022 εν μέρει στην ιδέα ότι η Γαλλία πρέπει να μεταβεί σε μια "Έκτη Δημοκρατία." Οι ηγέτες των κομμάτων του κατεστημένου έσπευσαν να απορρίψουν αυτή την ιδέα, υποστηρίζοντας ότι θα εξυπηρετούσε πρωτίστως τα συμφέροντά του.
Αλλά καθώς η Γαλλία κοιτάζει στην άβυσσο, ίσως είναι καιρός να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε έξω από τα συνηθισμένα. Ίσως η δημιουργία του Ντε Γκωλ να έχει ξεπεράσει την εποχή της.
Nicholas Vinocur και Giorgio Leali (Αναδημοσίευση από Politico)
Επιμέλεια/Απόδοση: E.M.
Add comment
Comments