Ιστορικές, πολιτισμικές και γλωσσικές διαμάχες κρατούν την πόρτα της ΕΕ κλειστή για τη Βόρεια Μακεδονία, ενώ το κλειδί κρατά η "αδελφή" Βουλγαρία, η οποία έχει δεσμευτεί ότι δεν θα υποχωρήσει μέχρι η γειτονική της χώρα να τηρήσει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε το 2018.
Οι διαφορές μεταξύ των δύο χωρών χρονολογούνται εδώ και χρόνια, όπως και οι προσπάθειες συμφιλίωσης. Και παρόλο που οι πολιτικοί έχουν επανειλημμένα υπογράψει συμφωνίες που υπόσχονται σχέσεις καλής γειτονίας και επίλυση συγκρούσεων, αυτό δεν έχει συμβεί ακόμα. Αλλά ποιος φταίει;
Ενώ η γλώσσα, η ταυτότητα και η ιστορία παραμένουν ένα καυτό θέμα, πάνω απ' όλα, το κύριο εμπόδιο για τη Βόρεια Μακεδονία παραμένει η άρνησή της να συμμορφωθεί με την λεγόμενη "γαλλική πρόταση" του 2022, σύμφωνα με την οποία η Βόρεια Μακεδονία πρέπει να συμπεριλάβει τη "βουλγαρική μειονότητα" στο σύνταγμά της ως βασική προϋπόθεση για την πρόοδο στη διαδικασία ένταξης.
Αν και η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας εκείνη την εποχή ψήφισε υπέρ αυτής της πρότασης, η χώρα σήμερα αρνείται να την εφαρμόσει.
Ο πρωθυπουργός Hristijan Mickoski χαρακτηρίζει αυτήν την απόφαση των προκατόχων του "πολιτικό και στρατηγικό λάθος," που έχει θέσει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή πορεία και το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας.
Ο πρωθυπουργός της Β. Μακεδονίας Hristijan Mickoski
"Ο δεύτερος γύρος των τοπικών εκλογών στη Βόρεια Μακεδονία δεν έχει ακόμη διεξαχθεί, αλλά μόλις ολοκληρωθεί, πιθανότατα μπορούμε να περιμένουμε μια πιο λογική στάση εκ μέρους τους," δήλωσε ο ευρωβουλευτής του ΕΛΚ, Andrey Kovatchev.
Πριν από λίγες εβδομάδες, ο Mickoski κάλεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να εκδώσει ένα συμπέρασμα που να επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με την ξεχωριστή μακεδονική ταυτότητα, γλώσσα και έναν "πολιτισμό αιώνων."
Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα για τη Βουλγαρία. Όχι μόνο όσον αφορά τη μη συμμόρφωση με την ήδη ληφθείσα απόφαση - να συμπεριληφθούν οι Βούλγαροι στο σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας - αλλά και όσον αφορά τη γλώσσα και την ιστορία των δύο χωρών. Η Βουλγαρία επιμένει ότι η μακεδονική γλώσσα είναι διάλεκτος της βουλγαρικής, ενώ η Βόρεια Μακεδονία υποστηρίζει ότι είναι ξεχωριστή και μοναδική.
Οι λόγοι για αυτή τη διαμάχη είναι στην πραγματικότητα πολύ βαθύτεροι - στην προφανώς επώδυνη κοινή ιστορία των δύο λεγόμενων "αδελφών λαών," καθώς τα Σκόπια αμφισβητούν την ιστορική κληρονομιά της Σόφιας εντός της επικράτειάς τους.
Προς τούτο και οι διαμάχες επί του θέματος συχνά λαμβάνουν έναν τόνο που δεν συνάδει με την καλή διπλωματία. Η Βουλγαρία ισχυρίζεται ότι η Βόρεια Μακεδονία επιβάλλει "αντιβουλγαρική ρητορική," ενώ η Βόρεια Μακεδονία ισχυρίζεται ότι η Βουλγαρία απειλεί την ταυτότητά της. Και έτσι, εδώ και δεκαετίες, αυτό το πολιτικό "πινγκ-πονγκ" παίζεται στις πύλες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης
Το 1999, υπογράφηκε η λεγόμενη "Διακήρυξη Καλής Γειτονίας" μεταξύ της Βουλγαρίας και της (τότε) Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης στο γειτονικό Κόσοβο και τις απειλές για την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή. Σε μια κρίσιμη κατάσταση όπως αυτή, οι δύο χώρες ενώθηκαν στο όνομα της περιφερειακής ασφάλειας. Η Βουλγαρία, η οποία επρόκειτο να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ εκείνη την εποχή, ακολούθησε μια πολιτική άρνησης αποδοχής προσφύγων.
Ωστόσο, δεδομένου ότι η αποσταθεροποίηση στα Βαλκάνια αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο, η Βουλγαρία υποχώρησε και βοήθησε στη δημιουργία καταυλισμών προσφύγων για όσους διέφυγαν από τους πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία, αρκετά κοντά στα σπίτια τους, ώστε να μπορούν να επιστρέψουν μετά το τέλος του πολέμου.
Το κράτος βοήθησε την τότε Δημοκρατία της Μακεδονίας και αυτή η βοήθεια "εκτιμήθηκε," σύμφωνα με όσους συμμετείχαν στις συνομιλίες. Ωστόσο, ο κίνδυνος πέρασε, όπως και η "καλή γειτονία" μεταξύ των δύο χωρών. Τα επόμενα χρόνια επέφεραν νέες και πιο έντονες λεκτικές πολιτικές συγκρούσεις.
Το 2004, η τότε Δημοκρατία της Μακεδονίας υπέβαλε αίτηση ένταξης στην ΕΕ και της δόθηκε καθεστώς υποψήφιας χώρας, η οποία έκτοτε έχει τελματώσει. Εν τω μεταξύ, η Βουλγαρία εντάχθηκε στην ΕΕ το 2007. Αυτό περιέπλεξε την κατάσταση για τα Σκόπια.
Εκτός από τη Βουλγαρία, η Ελλάδα κρατούσε επίσης το κλειδί της πόρτας και αρνήθηκε να την ανοίξει λόγω των δικών της προβλημάτων με τα Σκόπια, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος της χώρας.
Πάνω από 10 χρόνια μετά την υποβολή της αίτησης ένταξής της, η χώρα των Δυτικών Βαλκανίων και η Ελλάδα βρήκαν ένα μονοπάτι συμβιβασμού. Το 2018, το κεντρικό ζήτημα - η διαμάχη για το όνομα - επιλύθηκε με τη Συμφωνία των Πρεσπών. Τα Σκόπια αποδέχτηκαν το όνομα Βόρεια Μακεδονία και η Αθήνα ήρε το βέτο της. Και μόνο η Σόφια ήταν το εμπόδιο.
Η αμφιλεγόμενη "Συμφωνία των Πρεσπών"
Ενώ το 2017 οι δύο πλευρές υπέγραψαν μια συνθήκη φιλίας που επαινέθηκε από την ΕΕ, η οποία, για πρώτη φορά, ανέφερε "τη μακεδονική γλώσσα, σύμφωνα με το σύνταγμα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας," καμία πλευρά δεν υποχώρησε από τις θέσεις της. Μια νέα προσπάθεια επίλυσης του αδιεξόδου έγινε το 2021, όταν η Βουλγαρία και η Βόρεια Μακεδονία υπέγραψαν μια συμφωνία συνεργασίας που περιελάμβανε τη δημιουργία μιας κοινής ιστορικής επιτροπής για την επίλυση ιστορικών διαφορών. Τα αποτελέσματα του έργου αυτής της επιτροπής παραμένουν ασαφή, σύμφωνα με αναλυτές και πολιτικούς.
Το 2022, η Γαλλία πρότεινε την άρση του βέτο στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, αλλά η χώρα να αποδεχτεί τις συνταγματικές αλλαγές που ζήτησε η Βουλγαρία, να αναγνωρίσει επίσημα τη βουλγαρική μειονότητα, να εγγυηθεί την προστασία της και να εξαλείψει την αντιβουλγαρική ρητορική.
Η γαλλική πρόταση έγινε δεκτή και εγκρίθηκε από την κυβέρνηση της πΓΔΜ και το 2023, σχεδόν 20 χρόνια μετά υποβολή της αίτησης ένταξης στην ΕΕ, οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν.
Και για άλλη μια φορά, σταμάτησαν επειδή η κυβέρνηση του Mickoski αμφισβήτησε τη νομιμότητα των συνταγματικών αλλαγών και ανακοίνωσε ότι δεν θα υλοποιηθούν χωρίς σαφή εκπλήρωση των υποχρεώσεων του "εξ ανατολών γείτονα" και συγκεκριμένες εγγυήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τώρα, με τη σειρά της, η Βόρεια Μακεδονία απαιτεί από τη Βουλγαρία να αναγνωρίσει τη μακεδονική μειονότητα στη δυτική Βουλγαρία. "Βλέπουμε ότι (τα Σκόπια) προσπαθούν να αλλάξουν το διαπραγματευτικό πλαίσιο, αλλά δεν περιμένω ότι αυτό θα είναι εφικτό. Δεν συμμορφώνονται με το διαπραγματευτικό πλαίσιο και τη συμφωνία γειτονίας του 2018, κάτι που είναι πολύ λυπηρό," σχολίασε ο ευρωβουλευτής Kovatchev. "Η επιθυμία τους να μην εγείρει άλλες απαιτήσεις η Βουλγαρία έχει γίνει σεβαστή και ψηφιστεί από το βουλγαρικό κοινοβούλιο. Το μόνο που πρέπει να κάνουν είναι να συμπεριλάβουν "τη βουλγαρική μειονότητα" στο σύνταγμά τους."
"Επιθυμούμε την ένταξή τους, αλλά πρέπει να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους," πρόσθεσε ο Kovatchev.
Τι γίνεται με τους λαούς;
Αναμφίβολα, υπάρχουν εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών τόσο σε πολιτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ή τουλάχιστον αυτό υποδηλώνει μια σειρά πολιτικών ανταλλαγών, που οδηγούν σε σωματική βία, εμπρησμούς και άλλες επιθέσεις σε πολιτιστικά κέντρα και στις δύο χώρες.
Τα τελευταία χρόνια, αρκετοί βουλγαρικοί πολιτιστικοί σύλλογοι στα Σκόπια έχουν δεχθεί επίθεση, όπως και ένας μακεδονικός σύλλογος στη Βουλγαρία. Οι διαμαρτυρίες που σημαδεύτηκαν από την πολιτική παρουσία υποστηρικτών του μακεδονικού κόμματος VMRO-DPMNE έχουν επίσης περιπλέξει την κατάσταση.
Το 2023, μια βίαιη σωματική επίθεση στον γραμματέα του Βουλγαρικού Πολιτιστικού Συλλόγου στην Οχρίδα έθεσε σε σοβαρό κίνδυνο την εύθραυστη πρόοδο στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Το αν οι πράξεις επιθετικότητας είναι αποτέλεσμα της αιωνιότητας μεταξύ δύο αδελφών εθνών ή μιας πολιτικά υποκινούμενης πρόκλησης που στοχεύει στην αποσταθεροποίηση των διαπραγματεύσεων παραμένει ασαφές.
Ωστόσο, αν ταξιδέψετε στις πόλεις και τα χωριά της Βουλγαρίας και της Βόρειας Μακεδονίας και ρωτήσετε τους ανθρώπους αν δυσανασχετούν ο ένας με τον άλλον, είναι πιθανό να λάβετε πολύ περισσότερες απαντήσεις του τύπου "Είναι αδέρφια μας." Ωστόσο, οι κάτοικοι της ΠΓΔΜ μπορεί να έχουν απογοητευτεί περαιτέρω για το μέλλον τους στην ΕΕ λόγω των εμποδίων στο δρόμο τους, σύμφωνα με τις αρχές στα Σκόπια.
"Είμαστε όλοι υπέρ της ΕΕ και όλοι θέλουμε να είμαστε στην ΕΕ, αλλά όχι με κάθε κόστος," δήλωσε ο Mickoski σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό κανάλι Kanal 5 της ΠΓΔΜ τον Ιούλιο. "Αυτοί οι άνθρωποι, αυτοί οι πολίτες και αυτή η χώρα έχουν δώσει τόσα πολλά όσο καμία άλλη και οι πολίτες έχουν βαρεθεί αυτό το είδος της πολιτικής, τώρα ή ποτέ, το παράθυρο είναι ανοιχτό, τώρα είναι η ώρα... Το ακούμε αυτό από τότε που επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ ήταν ο Χαβιέ Σολάνα," κατέληξε ο Mickoski.
Marina Stoimenova (Αναδημοσίευση από Euronews)
Επιμέλεια/Απόδοση: Δ.Α.
Add comment
Comments