Τι είναι μια χρηματοπιστωτική κρίση

Μια χρηματοπιστωτική κρίση είναι μια κατάσταση χρηματοπιστωτικής αστάθειας που χαρακτηρίζεται από σοβαρή πτώση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων και ελλείψεις ρευστότητας στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς και από την αδυναμία των επιχειρήσεων και των καταναλωτών να ανταποκριθούν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις.

Τι είναι μια Χρηματοπιστωτική Κρίση;

Μια χρηματοπιστωτική κρίση λαμβάνει χώρα όταν το χρηματοπιστωτικό σύστημα καταρρέει, συνήθως από το φαινόμενο ντόμινο που προκαλείται από αυξημένο κίνδυνο, υπερδανεισμό, αθέτηση πληρωμών και αυστηρότερους περιορισμούς δανεισμού. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα επώδυνη, και να δίνει την αίσθηση ότι δεν υπάρχει διέξοδος - σαν η οικονομία να περνάει μια μεγάλη αναταραχή. Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων πέφτουν, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές δεν μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντιμετωπίζουν ελλείψεις ρευστότητας. Μια κρίση συχνά συνδέεται με πανικό ή μαζική ανάληψη καταθέσεων, δηλαδή όταν οι επενδυτές πωλούν τα περιουσιακά τους στοιχεία ή αποσύρουν μετρητά επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν αξία αν τα κρατήσουν στην τράπεζα.

Βασικά Στοιχεία

• Ο συνδεόμενος με τον τραπεζικό σύστημα πανικός, ήταν η αφορμή για αρκετές οικονομικές κρίσεις του 19ου, 20ού και 21ου αιώνα, πολλές από τις οποίες οδήγησαν σε υφέσεις.
• Οι καταρρεύσεις των χρηματιστηρίων, οι πιστωτικές στενότητες, η έκρηξη μιας χρηματοπιστωτικής φούσκας, οι κρατικές χρεοκοπίες και οι νομισματικές κρίσεις είναι όλα παραδείγματα χρηματοπιστωτικών κρίσεων.
• Μια χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να περιορίζεται σε μία μόνο χώρα ή σε ένα τμήμα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, αλλά είναι πιο πιθανό να εξαπλωθεί σε περιφερειακό ή παγκόσμιο επίπεδο.

Τι προκαλεί μια χρηματοπιστωτική κρίση;

Μια χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να έχει πολλαπλές αιτίες. Γενικά εμφανίζεται όταν τα περιουσιακά στοιχεία είναι υπερτιμημένα και μπορεί να επιδεινωθεί από παράλογη ή αγελαία συμπεριφορά των επενδυτών. Για παράδειγμα, μια υπερβολικής κλίμακας πώληση μετοχών μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές περιουσιακών στοιχείων, ωθώντας τα άτομα να εγκαταλείψουν περιουσιακά στοιχεία ή να κάνουν τεράστιες αναλήψεις αποταμιεύσεων όταν φημολογείται μια τραπεζική χρεοκοπία.

Οι παράγοντες που συμβάλλουν περιλαμβάνουν συστημικές βλάβες, απρόβλεπτες ή ανεξέλεγκτες ανθρώπινες συμπεριφορές, κίνητρα για ανάληψη υπερβολικού κινδύνου, απουσία ή βλάβες κανονιστικών ρυθμίσεων ή μεταδόσεις που ισοδυναμούν με μια εξάπλωση προβλημάτων από ένα ίδρυμα ή χώρα σε άλλο, παρόμοια με ιό. Εάν αφεθεί ανεξέλεγκτη, μια κρίση μπορεί να οδηγήσει μια οικονομία σε ύφεση. Ακόμα και όταν λαμβάνονται μέτρα για την αποτροπή μιας οικονομικής κρίσης, αυτή μπορεί να συμβεί, να επιταχυνθεί ή να επιδεινωθεί.

Παραδείγματα χρηματοπιστωτικών Κρίσεων

Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις δεν είναι ασυνήθιστες. Συμβαίνουν από τότε που ο κόσμος υιοθέτησε νόμισμα ως μέσο για τις συναλλαγες. Μερικές γνωστές κρίσεις περιλαμβάνουν:

Μανία της Τουλίπας (1637). Αν και ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι αυτή η μανία δεν είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο στην ολλανδική οικονομία και, ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να θεωρείται οικονομική κρίση, συνέπεσε με ένα ξέσπασμα βουβωνικής πανώλης που είχε σημαντικό αντίκτυπο στη χώρα. Με αυτό κατά νου, είναι δύσκολο να διαπιστωθεί εάν η κρίση προκλήθηκε από υπερβολική κερδοσκοπία ή από την πανδημία.

Πιστωτική Κρίση του 1772. Μετά από μια περίοδο ταχείας επέκτασης της πίστωσης, αυτή η κρίση ξεκίνησε τον Μάρτιο/Απρίλιο στο Λονδίνο. Ο Alexander Fordyce, εταίρος σε μια μεγάλη τράπεζα, έχασε ένα τεράστιο ποσό λόγω σορταρίσματος μετοχών της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών και κατέφυγε στη Γαλλία για να αποφύγει την αποπληρωμή. Ο πανικός οδήγησε σε μια μαζική εισροή καταθέσεων από τις αγγλικές τράπεζες που άφησε περισσότερους από 20 μεγάλους τραπεζικούς οίκους είτε σε πτώχευση είτε σε παύση πληρωμών προς τους καταθέτες και τους πιστωτές. Η κρίση εξαπλώθηκε γρήγορα σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Οι ιστορικοί συνδέουν αυτή την κρίση με την αιτία δημιουργίας του Boston Tea Party - μη δημοφιλής φορολογική νομοθεσία στις 13 αποικίες - και την επακόλουθη αναταραχή που γέννησε την Αμερικανική Επανάσταση.

Κραχ των Χρηματιστηρίων του 1929. Αυτή το κραχ, που ξεκίνησε στις 24, 28 και 29 Οκτωβρίου 1929, οδήγησε στην κατάρρευση των τιμών των μετοχών μετά από μια περίοδο άγριας κερδοσκοπίας και δανεισμού για την αγορά μετοχών. Οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση, η οποία έγινε αισθητή παγκοσμίως για πάνω από δώδεκα χρόνια. Ο κοινωνικός αντίκτυπός της διήρκεσε πολύ περισσότερο. Μια αιτία του κραχ ήταν η δραστική υπερπροσφορά βασικών καλλιεργειών, η οποία οδήγησε σε απότομη πτώση των τιμών. Ένα ευρύ φάσμα κανονισμών και εργαλείων διαχείρισης της αγοράς εισήχθη ως αποτέλεσμα του κραχ.

Κρίση Πετρελαίου ΟΠΕΚ του 1973. Τα μέλη του ΟΠΕΚ ξεκίνησαν εμπάργκο πετρελαίου τον Οκτώβριο του 1973 με στόχο τις χώρες που υποστήριξαν το Ισραήλ στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Μέχρι το 1978, η τιμή ενός βαρελιού πετρελαίου ανερχόταν σε περίπου 13,50 δολάρια, από 2,75 δολάρια τον Ιανουάριο του 1973. Δεδομένου ότι οι σύγχρονες οικονομίες εξαρτώνται από το πετρέλαιο, οι υψηλότερες τιμές και η αβεβαιότητα οδήγησαν στην κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς την περίοδο 1973-1974, και ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones (DJIA) έχασε το 43% της αξίας του.

Ασιατική Κρίση του 1997–1998. Αυτή η κρίση ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1997 με την κατάρρευση του ταϊλανδέζικου μπατ. Ελλείψει ξένου νομίσματος, η ταϊλανδέζικη κυβέρνηση αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την προσάρτησή της στο δολάριο ΗΠΑ και να αφήσει το μπατ να κυμαίνεται ελευθέρως. Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια υποτίμηση που εξαπλώθηκε σε μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ασίας, πλήττοντας και την Ιαπωνία, καθώς και μια τεράστια αύξηση των λόγων χρέους προς ΑΕΠ. Στο πέρασμά της, η κρίση οδήγησε σε καλύτερη χρηματοπιστωτική ρύθμιση και εποπτεία.

Η Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2007-2008. Αυτή η οικονομική κρίση ήταν η χειρότερη οικονομική καταστροφή από την κατάρρευση του Χρηματιστηρίου του 1929. Ξεκίνησε με μια κρίση στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου το 2007 και επεκτάθηκε σε μια παγκόσμια τραπεζική κρίση με την πτώχευση της επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008. Τεράστιες διασώσεις και άλλα μέτρα που αποσκοπούσαν στον περιορισμό της εξάπλωσης της ζημίας απέτυχαν και η παγκόσμια οικονομία έπεσε σε ύφεση.

Πανδημία COVID19. Ένα παγκόσμιο κραχ στην χρηματιστηριακή αγορά ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2020. Από τις 20 Φεβρουαρίου έως τις 23 Μαρτίου 2020, ο S&P 500 έχασε το 34% της αξίας του. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19, η οποία προκάλεσε εκτεταμένο πανικό και αβεβαιότητα για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας. Παρά το γεγονός ότι ήταν σοβαρή και με παγκόσμια εμβέλεια, οι αγορές και οι εθνικές οικονομίες ανέκαμψαν γρήγορα και στις αρχές Απριλίου 2020, ο S&P 500 ξεκινήσε μια πορεία αποφασιστικής ανόδου, ξεπερνώντας το προ-πανδημικού υψηλού του τον Αύγουστο του 2020. 

Ποια είναι τα στάδια μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης;

Η χρηματοπιστωική κρίση μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια, ξεκινώντας με την έναρξή της. Τα χρηματοπιστωτικά συστήματα αποτυγχάνουν, λόγω συστημικών και κανονιστικών δυσλειτουργικών, θεσμικής κακοδιαχείρισης των οικονομικών και άλλα. Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Τέλος, η αξία των περιουσιακών στοιχείων μειώνεται και το συνολικό επίπεδο του χρέους αυξάνεται.