Η αριστερά στην Ελλάδα τελευταίως έχει αναπτύξει μια εμμονή με την Αντιγόνη. Οι επικλήσεις προς την τραγική ηρωίδα ξεκίνησαν όταν πέθανε η μικρή Μαρία στον Έβρο, 15ύγουστο από δάγκωμα σκορπιού. Και δεν μπορούσε να ταφεί. Και δεν υπήρχε και Αντιγόνη να τη θάψει. Ούτε Ηρακλής να συμπληρώσει τους άθλους του σκοτώνοντας τον σκορπιό.
Ένεκα της όλης τροπής που έλαβε η υπόθεση της δυστυχούς Μαρίας, η Αντιγόνη λησμονήθηκε δι’ ολίγον. Επανήλθε στις μέρες μας, επί τη ευκαιρία της επιθυμίας ενός συγγενούς να αποφασιστεί εκταφή του γιου του που σκοτώθηκε στα Τέμπη. Εν προκειμένω, και για την αριστερά, η Αντιγόνη δεν θάβει, ξεθάβει. Ηρωίδα δια πάσαν χρήσιν.
Δεν είναι κακό να επικαλείσαι αρχαίες ιστορίες που αποτέλεσαν υλικό για τις εξαίρετες τραγωδίες των μεγάλων Αθηναίων τραγωδών, για να σχολιάσεις ζητήματα της παρούσης. Άλλωστε αυτό χαρακτηρίζει τις τραγωδίες αυτές. Η διαχρονικότητά τους. Μόνο που πριν κάνεις χρήση καλό είναι να έχεις διαβάσει τις τραγωδίες, και το σημαντικότερο, να τις έχεις καταλάβει.
Η αριστερά ερμηνεύει την "Αντιγόνη" κατά το δοκούν. Κάτι σαν μια αντάρτισσα (Μποφίλιου της εποχής) που κατέβηκε από το βουνό για να συγκρουστεί με την εξουσία (της δεξιάς να υποθέσω), που αντιπροσώπευε ο Κρέων. Αν φόραγε και Jimmy Choo δεν έχει διευκρινιστεί από τις ιστορικές πηγές.
Μόνο που ο Σοφοκλής δεν είχε ακριβώς αυτό στο μυαλό του. Ούτε η Αντιγόνη ήταν η ηρωίδα αντάρτισσα που έπεσε θύμα της ανάλγητης εξουσίας, ούτε ο Κρέων ο κακός δυνάστης που επιβάλλει άδικους νόμους. Για το αρχαίο (και το σύγχρονο) θέατρο, δεν υπάρχουν ευκολίες και εύκολα παιδικά αφηγήματα. Υπάρχουν τεράστια διλήμματα και αναπάντητοι προβληματισμοί που το κοινό τους παίρνει μαζί του στο "μαξιλάρι" του.
Η σύγκρουση Κρέοντα-Αντιγόνης είναι η σύγκρουση μεταξύ του νόμου και της "εκ θεών προσταγής", ας πούμε με σύγχρονους όρους, το εθιμικό δίκαιο. Ο Κρέων διατάζει να μην ταφεί ο Πολυνίκης όχι από βίτσιο, αλλά ακολουθώντας τον νόμο που προστατεύει την πόλη. Ο Πολυνίκης συμμάχησε με τους εχθρούς της πόλεως, επιτέθηκε κατ' αυτής για να πάρει την εξουσία. Ήταν ένας προδότης των συμφερόντων των πολιτών της. Για την Αντιγόνη, ήταν ο αδελφός της, που κατά το εθιμικό δίκαιο όφειλε να κηδεύσει (φροντίσει εις τη νέα ελληνική).
Και τι υπερισχύει στην περίπτωση αυτή; Ο νόμος, η τιμωρία που κατοχυρώνει το συμφέρον των πολιτών, ή το εθιμικό δίκαιο που επιβάλλει αλλότρια στους συγγενείς; Αυτό είναι το δίλημμα που επεξεργάζεται ο ποιητής, χωρίς φτηνούς αφορισμούς.
Αν με κάποιο τρόπο θεωρήσουμε ότι παίρνει μια κάποια θέση, αυτή δεν είναι υπέρ της Αντιγόνης. Ούτε όμως και υπέρ του Κρέοντα. Για την ακρίβεια εμμέσως τους κατηγορεί για τον δογματισμό τους, για την εμμονή τους στη μονοδιάστατη άποψη. Μόνο όποιος καταφέρνει να συν-υφάνει τον νόμο, με τη Θεία βούληση γίνεται υψίπολις, υψηλό μέλος της ανθρώπινης, της πολιτικής κοινότητας. Όποιος εμμένει στον δογματισμό του, στην υπερβολική τόλμη και αυθάδεια, με μια λέξη με την ύβρη που διαπράττει "αφήνει το μη καλό να κατοικήσει" και γίνεται άπολις.
Αυτός είναι και ο λόγος που αμφότεροι στο τέλος τιμωρούνται και τιμωρούνται σκληρά για την ύβρη των.
Στην περίπτωση του συμπολίτη μας και του αιτήματός του, εν προκειμένω βλέπω μόνο τον νόμο και όχι μια "θεϊκή προσταγή". Κανένα στοιχείο του εθιμικού μας δικαίου δεν συνιστά στους συγγενείς να ξεθάβουν τους δικούς τους προ της καθορισμένης ημερομηνίας.
Άρα, η όποια λύση, η όποια απάντηση στο αίτημα θα βασίζεται στον νόμο και την ερμηνεία του.
Που πρέπει να δοθεί με όρους συν-υφασμού.
Γ.Π.
Add comment
Comments