Η διδασκαλία των οικονομικών κρίσεων ενισχύει την ανοσία στον λαϊκισμό, σύμφωνα με έκθεση

Published on October 26, 2025 at 6:25 PM

Σε μια εποχή αυξανόμενης πόλωσης, αυξανόμενης ανισότητας και αναζωπύρωσης του λαϊκισμού, μια νέα έκθεση υποστηρίζει ότι η διδασκαλία των οικονομικών κρίσεων στα πλαίσια διδασκαλίας της ιστορίας, συβιστά κάτι περισσότερο από ένα μάθημα για τις υφέσεις - είναι ένα μάθημα δημοκρατίας.

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο για τη Διδασκαλία της Ιστορίας στην Ευρώπη (OHTE), μια πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η εκμάθηση των οικονομικών κρίσεων του παρελθόντος βοηθά τους μαθητές να αντισταθούν στις αφηγήσεις περί αποδιοπομπαίων τράγων και να οικοδομήσουν δημοκρατική ανθεκτικότητα.

"Οι κρίσεις στα δημόσια οικονομικά και τα εθνικά νομίσματα, καθώς και η αύξηση του πληθωρισμού, έχουν προκαλέσει συνεχή ή επαναλαμβανόμενη οικονομική αστάθεια σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η οποία έχει συνδεθεί στενά με την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, την ξενοφοβία και την αμφισβήτηση των δημοκρατικών αξιών," αναφέρει η έκθεση.

"Η διδασκαλία σχετικά με τις οικονομικές κρίσεις μπορεί να προσφέρει στους μαθητές τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να αντισταθούν στις μονόπλευρες και απλουστευτικές αποδόσεις ευθυνών για τις οικονομικές κρίσεις σε μειονότητες και στιγματισμένες ομάδες μέσω της αποδιοπομπαίας τράγων," συνέχισε το OHTE.

Οι συντάκτες της έκθεσης υποστηρίζουν ότι η διδασκαλία σχετικά με την οικονομική ανισότητα είναι μια κρίσιμη πτυχή της κατανόησης των ιστορικών παραπόνων μιας χώρας και των επιπτώσεών της στην πολιτική σήμερα.

Οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι η κοινωνία τους είναι πολύ άνιση είναι πιο πιθανό να υποστηρίξουν λαϊκιστικά κόμματα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο European Journal of Political Research.

Οι ψηφοφόροι που αντιλαμβάνονται ισχυρές ανισότητες στην κοινωνία είναι περίπου 2,7% πιο πιθανό να υποστηρίξουν λαϊκιστικά κόμματα, σε σύγκριση με τους ερωτηθέντες που αντιλαμβάνονται την κοινωνία ως πιο ισότιμη, ανέφερε η έρευνα.

Πρόσθεσε ότι οι επιπτώσεις είναι ιδιαίτερα έντονες για εξέχοντα και μεγάλα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα, όπως το Κόμμα Προόδου στη Νορβηγία, το Δανικό Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας. Οι άνθρωποι που αναφέρουν οικονομικές δυσκολίες είναι επίσης σημαντικά πιο πιθανό να υποστηρίξουν λαϊκιστικά κόμματα από εκείνους που είναι οικονομικά άνετοι, σύμφωνα με ευρήματα Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας που δημοσιεύθηκε το 2023.

Οι οικονομικές κρίσεις διδάσκουν την ενσυναίσθηση

Η νέα έκθεση του OHTE συνιστά στους εκπαιδευτικούς οικονομικής ιστορίας να επιδιώκουν να συνδέουν τα γεγονότα του παρελθόντος με συγκεκριμένες δεξιότητες. Με άλλα λόγια, μην απλώς "λέτε στους μαθητές τι ήταν η Μεγάλη Ύφεση," αλλά χρησιμοποιήστε τα μαθήματα για να αναπτύξετε "ενσυναίσθηση, ευρύτητα σκέψης, συνεργασία και ανοχή στην ασάφεια." Οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν σε συνεντεύξεις για τη μελέτη ανέφεραν ότι όταν οι μαθητές ασχολούνται ιστορικά με οικονομικές κρίσεις, είναι καλύτερα προετοιμασμένοι να ρωτήσουν "γιατί συνέβη αυτό;", "ποιος υπέφερε;" "ποιος ωφελήθηκε;" και «υπάρχει κάποιος αποδιοπομπαίος τράγος που λεηλατεί στις πλάτες μου;».

"Η διερεύνηση τέτοιων ερωτημάτων μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν ότι μια οικονομική κρίση είναι πολύ περισσότερο από ένα μεμονωμένο οικονομικό φαινόμενο και, αντίθετα, συχνά επηρεάζει όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής," αναφέρει η έκθεση του OHTE.

Η οικονομική διδασκαλία επιτρέπει επίσης στους μαθητές να συνειδητοποιήσουν ότι οι συνέπειες των κρίσεων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πολιτικό σύστημα που επικρατεί και την ιστορική περίοδο, πρόσθεσαν οι συγγραφείς.

Μαθήματα για τις οικονομικές κρίσεις περιλαμβάνονται στα εθνικά προγράμματα σπουδών και στις 17 χώρες που μελετήθηκαν και είναι υποχρεωτικά σε 16 εκτός από την Ισπανία, όπου η συμπερίληψη μαθημάτων για τις οικονομικές κρίσεις εναπόκειται στην κρίση των εκπαιδευτικών.

Αυτό και μόνο δείχνει ευρεία αναγνώριση του θέματος - αλλά αποκαλύπτει λίγα για το πώς χρησιμοποιείται και διαμορφώνεται το θέμα και αν υπάρχει γενική συναίνεση σε όλη την Ευρώπη για τον τρόπο διδασκαλίας του.

"Οι οικονομικές κρίσεις συνδέονται ρητά με τον αγώνα υπέρ ή κατά της δημοκρατίας στα προγράμματα σπουδών όλων των κρατών μελών εκτός από τη Γεωργία και την Ισπανία... η Γαλλική Επανάσταση και η κρίση των σοσιαλιστικών οικονομιών της δεκαετίας του 1980 είναι τα πιο συχνά αναφερόμενα παραδείγματα, όπου οι οικονομικές δυσκολίες αναφέρονται ως κινητήρια δύναμη για την κινητοποίηση δυνάμεων για την επιτυχή διεκδίκηση της εμβάθυνσης της δημοκρατίας," εξηγεί η έκθεση.

Εναλλακτικά, οι "οικονομικές κρίσεις που οδήγησαν στην καταστροφή της δημοκρατίας σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες" διδάσκονται συνήθως σε σχέση με την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού ως άμεσο αποτέλεσμα της Μεγάλης Ύφεσης.

Αμφισβήτηση απλοϊκών αφηγήσεων

Στις συστάσεις της, η έκθεση προτείνει επίσης ότι οι οικονομικές κρίσεις θα μπορούσαν να διδαχθούν από την οπτική γωνία μειονοτήτων ή ευάλωτων ομάδων. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο για την ανατροπή αφηγήσεων φιλικών προς τον εξτρεμισμό, όπως "κάποια ομάδα το έκανε," "μας εκμεταλλεύονται πάντα" ή "το σύστημα είναι στημένο από τον Χ,ανέφεραν οι συγγραφείς.

Add comment

Comments

There are no comments yet.