Από την αρχή του εισβολής της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2022, η Δημοκρατία της Μολδαβίας εμφανίζεται όλο και περισσότερο στα διεθνή ΜΜΕ - και μαζί της η διαμάχη για το χωριστό τμήμα της, την Υπερδνειστερία. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές αναφέρεται μόνο η "Κρεμλινική, διεθνώς μη αναγνωρισμένη Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας." Αλλά τι είναι στην πραγματικότητα η Υπερδνειστερία; Πώς προήλθε και τι θέλει η Ρωσία εκεί; Από πού προέρχεται το όνομα Υπερδνειστερία;
Υπερδνειστερία σημαίνει "γη πέρα από τον Δνείστερο." Είναι η περιοχή στις ανατολικές εκβολές του ποταμού Δνείστερου. Στο τέλος του 18ου αιώνα, προσαρτήθηκε από την Ρωσική Αυτοκρατορία. Στην σοβιετική εποχή, η Υπερδνειστερία αρχικά ήταν μέρος της Μολδαβικής Αυτόνομης Σοβιετικής Δημοκρατίας εντός της Ουκρανικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Μετά την σοβιετική προσάρτηση της Βεσσαραβίας το 1940, με βάση το σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν, ο Στάλιν δημιούργησε την Μολδαβική Σοβιετική Δημοκρατία από την προσαρτημένη περιοχή και μια στενή λωρίδα γης στην Υπερδνειστερία. Η περιοχή που είναι πλέον γνωστή ως Υπερδνειστερία είναι μια λωρίδα γης κατά μήκος της αριστερής όχθης του ποταμού Δνείστερου, περίπου 200 χιλιόμετρα μήκος και σε ορισμένες περιπτώσεις μόνο μερικά χιλιόμετρα πλάτος. Αποτελεί περίπου το δέκα τοις εκατό της επικράτειας της Μολδαβίας.
Ποιοι ζουν στην Υπερδνειστερία
Σήμερα, περίπου 360.000 άνθρωποι ζουν στην Υπερδνειστερία, το 13% του συνολικού πληθυσμού της Δημοκρατίας της Μολδαβίας (2,8 εκατομμύρια κάτοικοι). Σύμφωνα με μια απογραφή από το τέλος του 2015, το 29,1% δήλωσε ότι είναι Ρώσοι, το 28,6% Μολδαβοί, το 22,9% Ουκρανοί και το 14% δεν παρείχε καμία πληροφορία σχετικά με την εθνοτική του προέλευση.
Τι γίνεται με την ελευθερία μετακίνησης προς και από τη Τραννστιστρία;
Η ταξιδιωτική μετακίνηση προς και από την Υπερδνειστερία είναι δυνατή, αλλά παρακολουθείται και ελέγχεται από παράνομους "συνοριακούς ελέγχους" από την αστυνομία των συνόρων της Υπερδνειστερίας και Ρώσους στρατιώτες. Οι δημοσιογράφοι συνήθως δεν επιτρέπεται επίσημα να εισέλθουν στη χώρα. Στην Υπερδνειστερία την ίδια, ο πληθυσμός παρακολουθείται αυστηρά.
Η σύγκρουση οφείλεται σε μια διαφωνία στο ζήτημα της γλώσσας;
Η διαφωνία στο γλωσσικό ζήτημα ήταν μόνο μια πρόφαση στη σύγκρουση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, υπήρξε μία πάλη εξουσίας μεταξύ μεταρρυθμιστών και Ορθοδόξων στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Μολδαβικής Σοβιετικής Δημοκρατίας, στην οποία τα εθνικά ζητήματα επίσης εργαλειοποιήθηκαν. Στο πλαίσιο μιας ευρείας "κίνησης εθνικής αναγέννησης," οι μεταρρυθμιστές, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν Ρουμανόφωνοι Μολδαβοί, αποφάσισαν ότι τα Ρουμανικά (τότε ακόμα ονομαζόμενα Μολδαβικά) θα μπορούσαν και πάλι να γραφούν σε λατινικό αλφάβητο αντί για κυριλλικό, όπως είχε διατάξει κάποτε ο Στάλιν, και δήλωσαν τα Μολδαβικά ως επίσημη γλώσσα μαζί με τα Ρωσικά.
Την εποχή εκείνη, πολλοί μη ρουμανόφωνοι στο κράτος φοβούνταν μια πιθανή επανένωση της Δημοκρατίας της Μολδαβίας με τη Ρουμανία. Οι ορθόδοξοι κομμουνιστές, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ρώσοι, εκμεταλλεύτηκαν αυτήν την κατάσταση για να ανακηρύξουν μια νέα σοβιετική δημοκρατία τον Σεπτέμβριο του 1990 σε μια στενή λωρίδα γης στην αριστερή όχθη του Δνείστερου, την οποία αργότερα ονόμασαν "Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας." Μέχρι σήμερα, κανείς δεν την έχει αναγνωρίσει διεθνώς, ούτε καν η Ρωσία.
Ήταν οι μάχες για την Υπερδνειστερία ένας εμφύλιος πόλεμος;
Την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας της Μολδαβίας τον Αύγουστο του 1991, ακολούθησαν αρκετοί μήνες αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ της νομότυπης μολδαβικής κρατικής εξουσίας και των αυτονομιστών την άνοιξη του 1992. Οι δεύτεροι κατάφεραν να κρατηθούν στην εξουσία με τη στήριξη της 14ης Ρωσικής Στρατιάς, πολλών "εθελοντών μαχητών" που είχαν έρθει από τη Ρωσία και με τη βοήθεια ρωσικών όπλων.
Οι μάχες δεν ήταν εμφύλιος πόλεμος, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία του μολδαβικού πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης και της ίδιας της Υπερδνειστερίας, δεν υποστήριζε τους αυτονομιστές. Αντιθέτως, ήταν ο πρώτος μετασοβιετικός πόλεμος της Ρωσίας εναντίον μιας χώρας που είχε απελευθερωθεί από την αυτοκρατορία της. Το 1999, η Ρωσία δεσμεύτηκε στη σύνοδο κορυφής του ΟΣΕ στην Κωνσταντινούπολη, να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Υπερδνειστερία. Αυτό δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Ποιο το πολιτικό σύστημα στην Υπερδνειστερίας;
Οι Υπερδνειστέροι αυτονομιστές έχουν διατηρήσει και επεκτείνει τη δικτατορία στυλ Σοβιετικής Ένωσης στην περιοχή. Στα Ανώτατα Σοβιέτ (κοινοβούλιο), εκπροσωπείται μόνο ένα κόμμα ("Αναγέννηση", 29 έδρες) και τέσσερις "ανεξάρτητοι" βουλευτές. Από το 2016, ο πρώην αξιωματικός του στρατού Βαντίμ Κρασνοσέλσκι είναι ο "πρόεδρος" της Υπερδνειστερίας.
Δεν υπάρχει ελεύθερα μέσα ενημέρωσης στην περιοχή και τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα συστηματικά παραβιάζονται. Η ρουμανική γλώσσα σε λατινικά γράμματα παραμένει απαγορευμένη στην Υπερδνειστερία. Από το 1992, υπάρχουν αρκετοί πολιτικοί κρατούμενοι στην Υπερδνειστερία, με την ομάδα γύρω από τον αντικομμουνιστή Μολδβανό ακτιβιστή Ίλιε Ίλασκου, ο οποίος φυλακίστηκε από το 1992 έως το 2001, να είναι μία από τις πιο γνωστές.
Γιατί είναι τόσο σημαντική η Υπερδνειστερία για τη Ρωσία;
Η Υπερδνειστερία πρέπει να κατανοηθεί κυρίως ως μια είδους στρατιωτική και επιχειρησιακή περιοχή των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών και ρωσικών κρατικών δομών και εξυπηρετεί, μεταξύ άλλων, ως κόμβος για ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Η πολλαπλή εκλογική απάτη μέσω της εξαγοράς ψήφων στη Δημοκρατία της Μολδαβίας γινόταν και γίνεται επίσης μέσω υποκαταστημάτων ρωσικών τραπεζών στην Υπερδνειστερία.
Η περιοχή είναι de facto κυριαρχούμενη από μια ομάδα ολιγαρχών γύρω από τον πρώην αξιωματικό της KGB, Βίκτορ Γκουσάν, ο οποίος, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, εργάζεται ακόμα σήμερα για τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Το 1993, ο Γκουσάν συνέστησε την εταιρεία Sheriff, η οποία έχει μονοπωλιακή θέση σχεδόν σε όλους τους οικονομικούς τομείς της Υπερδνειστερίας. Ο Γκουσάν και οι επιχειρηματικοί του εταίροι διατηρούν επίσης ένα διεθνές δίκτυο offshore εταιρειών.
Η Υπερδνειστερία είναι μια σημαντική ρωσική στρατιωτική βάση και βάση για πιθανές επιθέσεις στη νοτιοδυτική Ουκρανία και κατά της Μολδαβίας. Εκτιμάται ότι 1500 ρώσοι στρατιώτες είναι σταθμευμένοι στην περιοχή. Κοντά στο χωριό Κομπάσνα στη βόρεια Υπερδνειστερία, αποθηκεύεται ένα τεράστιο, πρώην σοβιετικό οπλοστάσιο όπλων με περίπου 20.000 τόνους πυρομαχικών και όπλων.
Πως χρηματοδοτείται η Υπερδνειστερία;
Μέχρι τις αρχές του 2025, η Υπερδνειστερία χρηματοδοτούνταν κυρίως από προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Δημοκρατία της Μολδαβίας. Ένα μέρος του αερίου που πληρώνεται από την μολδαβική εταιρεία Moldovagaz χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Υπερδνειστερία στο εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο Cuciurgan (που βρίσκεται στα σύνορα με την Ουκρανία), το οποίο η Υπερδνειστερία πούλησε στην ελεύθερη περιοχή της χώρας. Με αυτόν τον τρόπο, η Ρωσία και η Δημοκρατία της Μολδαβίας χρηματοδότησαν ουσιαστικά το καθεστώς της Υπερδνειστερίας.
Η περιοχή είναι επίσης συνδεδεμένη με το ρωσικό τραπεζικό σύστημα. Η Υπερδνειστερία εξάγει επίσης χάλυβα και μεταλλικά προϊόντα, κλωστοϋφαντουργικά και αγροτικά προϊόντα, σχεδόν αποκλειστικά σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για εξαγωγές, οι εταιρείες πρέπει να εγγραφούν στο τελωνειακό μητρώο της νόμιμης πλευράς της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.
Μπορεί να λυθεί σύντομα η σύγκρουση της Υπερδνειστερίας;
Από το 1993, διεξάγονται διαπραγματεύσεις για την εύρεση λύσης στη σύγκρουση της Υπερδνειστερίας. Ωστόσο, η Ρωσία αποτρέπει την επανένταξη της Υπερδνειστερίας στη Δημοκρατία της Μολδαβίας από τότε. Από την αρχή του 2025, οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Δημοκρατία της Μολδαβίας σταμάτησαν λόγω του ουκρανικής πολέμου, έτσι η πιο σημαντική πηγή χρηματοδότησης της Υπερδνειστερίας έχει εξαφανιστεί.
Επομένως, υπάρχουν εικασίες σχετικά με πιθανή κατάρρευση του καθεστώτος της Υπερδνειστερίας. Ωστόσο, η νόμιμη κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Μολδαβίας επί του παρόντος δεν έχει συμφέρον να κλιμακώσει την ένταση, ούτε διαθέτει στρατιωτικά μέσα για την απομάκρυνση του καθεστώτος της Υπερδνειστερίας.
Keno Verseck (Αναδημοσίευση από Deutsche Welle)
Επιμέλεια: Μ.Κ.
Add comment
Comments