Η κατάσταση στο Ιράν θυμίζει έντονα τις τελευταίες μέρες της Σοβιετικής αυτοκρατορίας. Ένα κράτος διοικητικά σε παράλυση, μια οικονομία σε διάλυση, μια ηγεσία ανήμπορη να βρει λύσεις και ένας λαός που πλέον δεν φοβάται το καθεστώς.
Η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει.
Εκατοντάδες γυναίκες παρατάχθηκαν για έναν μαραθώνιο στο θέρετρο Κις του Ιράν στις αρχές Δεκεμβρίου φορώντας ασορτί πουκάμισα και κολάν, με τα μαλλιά τους δεμένα χαλαρά πίσω από την πλάτη τους.
Σε μια χώρα όπου η αγνόηση του ενδυματολογικού κώδικα θα μπορούσε να οδηγήσει σε βαριά πρόστιμα και ποινές φυλάκισης, οι δρομείς έστρεψαν την προσοχή τους στην διαδρομή που τους περίμενε, αγνοώντας τις κυβερνητικές οδηγίες και τη δωρεάν μαντίλα που είχαν τοποθετήσει οι διοργανωτές του αγώνα στην αφερηρία του μαραθωνίου, εν αναμονή παραβάσεων.
Τον Οκτώβριο, μια μπάντα έπαιξε το riff του "Seven Nation Army" σε ένα πλήθος που έκανε headbanging στους δρόμους της ιρανικής πρωτεύουσας Τεχεράνης, σε ένα στιγμιότυπο που έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την οποία αναδημοσίευσε ο Αμερικανός κιθαρίστας πίσω από την επιτυχία των White Stripes, Jack White.
Αυτή την εβδομάδα, καταστηματάρχες και έμποροι παζαριών βγήκαν στους δρόμους σε αρκετές ιρανικές πόλεις, φωνάζοντας αντικαθεστωτικά συνθήματα για την αδυναμία τους να πληρώσουν ενοίκιο, αφού το νόμισμα έφτασε σε ιστορικά χαμηλά.
Οι διαμαρτυρίες ήταν οι μεγαλύτερες από την πανεθνική εξέγερση του 2022 που πυροδοτήθηκε από τον θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini κατά την αστυνομική κράτηση, αφού συνελήφθη για φερόμενη ακατάλληλη χρήση της μαντίλας της.
Παρά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής είναι περιορισμένες, οι διαμαρτυρίες σηματοδοτούν το τελευταίο κεφάλαιο στην αυξανόμενη δυσαρέσκεια στο Ιράν, ενώ ένας πληθυσμός ανακτά σιωπηλά δημόσιους χώρους και προσωπικές ελευθερίες μέσω ασυντόνιστων πράξεων ανυπακοής.
Το ισλαμικό θεοκρατικό καθεστώς - που αντιτίθεται εδώ και καιρό στην δυτική πολιτιστική επιρροή - φαίνεται να παραβλέπει την αυξανόμενη πολιτική ανυπακοή και να επικεντρώνεται στην επιβίωσή του.
Στο τιμόνι βρίσκεται ο ασθενής 86χρονος Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος πέρασε δεκαετίες προσπαθώντας να οχυρώσει το καθεστώς του από εγχώριες και εξωτερικές απειλές, αλλά τώρα πρέπει να αντιμετωπίσει μια αποτυχημένη στρατηγική.
Στο εσωτερικό, μια απογοητευμένη νεολαία επιδεικνύει άνευ προηγουμένου περιφρόνηση των ισλαμικών κανόνων, το εθνικό νόμισμα έχει καταρρεύσει σε ιστορικά χαμηλά, οι ιρανικές πόλεις στερεύουν και αρχίζουν να εμφανίζονται διαμαρτυρίες. Έξω από τα σύνορά του, ο άσπονδος εχθρός του, το Ισραήλ, συνεχίζει να ασκεί πιέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες για περαιτέρω στρατιωτική δράση κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Με περιορισμένες επιλογές, ο Χαμενεΐ υιοθετεί τώρα ένα προσεκτικό παιχνίδι αναμονής, αποφεύγοντας σημαντικές αποφάσεις και δραστικές στρατηγικές παρά τις αυξανόμενες εσωτερικές προκλήσεις. "Πολλοί παρατηρητές μεταδίδουν την αίσθηση ότι κανείς δεν είναι στο γραφείο του· κανείς δεν λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις ή μάλλον ότι ο Χαμενεΐ δεν επιτρέπει καμία πραγματική απόφαση", δήλωσε ο Μοχάμεντ Αλί Σαμπάνι, συντάκτης του Amwaj.media, ενός ειδησεογραφικού ιστότοπου με έδρα το Λονδίνο που επικεντρώνεται στο Ιράν, το Ιράκ και τις χώρες της Αραβικής Χερσονήσου.
"Αυτή τη στιγμή, όποια απόφαση και αν λάβει ο Χαμενεΐ πιθανότατα θα έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα, οπότε φαίνεται σαν να μην παίρνει καμία σημαντική απόφαση", πρόσθεσε.
Ο Ανώτατος Ηγέτης, ή "Vali-ye Faqih" - ένας σημαντικός τίτλος που παρέχει στον κάτοχό του την απόλυτη εξουσία σε όλες τις κρατικές και θρησκευτικές υποθέσεις - φέρεται να ήταν σε απομόνωση και περιορισμένος σε ένα ασφαλές υπόγειο καταφύγιο για την ασφάλειά του κατά τη διάρκεια ενός 12ήμερου πολέμου με το Ισραήλ τον Ιούνιο, μιας σύγκρουσης που αιφνιδίασε την Τεχεράνη παρά τις δεκαετίες προετοιμασίας.
Ο Χαμενεΐ αναδύθηκε μετά τη σύγκρουση με έναν αποδυναμωμένο στρατό, ένα σοβαρά κατεστραμμένο πυρηνικό πρόγραμμα και έναν πληθυσμό που έχανε γρήγορα την πίστη του στις 36χρονες πολιτικές του κάποτε επαναστάτη ηγέτη.
Τους μήνες που ακολούθησαν, ο πληθυσμός του Ιράν, που αντιμετώπιζε δυσκολίες, παρακολουθούσε το έθνος του να γίνεται ολοένα και πιο δυσλειτουργικό με τις αυξανόμενες κρίσεις. Οι επίμονες διακοπές ρεύματος, ο πληθωρισμός ρεκόρ και η αυξανόμενη ανεργία έχουν αφήσει τους πολίτες απογοητευμένους από την ανίσχυρη ηγεσία τους.
Η αιθαλομίχλη γεμίζει τον ουρανό του Ιράν αφότου η κυβέρνηση, απεγνωσμένη να διατηρήσει την παροχή ρεύματος αυτόν τον χειμώνα, στράφηκε σε φθηνότερα, χαμηλότερης ποιότητας καύσιμα, που είναι πιο βρώμικα από το φυσικό αέριο.
Είκοσι επαρχίες σε όλο το Ιράν υπέφεραν φέτος από τη χειρότερη ξηρασία της χώρας εδώ και περισσότερα από 40 χρόνια. Μια κακοδιαχειριζόμενη κρίση νερού που έχει γίνει τόσο τρομερή που ο πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν πρότεινε ανοιχτά την ιδέα της εκκένωσης της Τεχεράνης από τους κατοίκους για να μετριαστεί η τεράστια πίεση στα μειωμένα αποθέματα της πρωτεύουσας.
Από οικονομικής άποψης, η χώρα υποφέρει καθώς ο πληθωρισμός εκτοξεύεται στα ύψη. Το ριάλ έφτασε σε ιστορικά χαμηλά αυτόν τον μήνα, πυροδοτώντας διαμαρτυρίες από καταστηματάρχες, καθώς τα βασικά είδη πρώτης ανάγκης χάνουν την εμβέλειά τους. Χρόνια έντονης εκτύπωσης χρήματος έχουν υποτιμήσει το νόμισμα τόσο δραματικά που ο τελευταίος προϋπολογισμός της κυβέρνησης έφτασε τα τετράκις εκατομμύρια ριάλ.
Η κάποτε πονηρή και καινοτόμος εξωτερική πολιτική του Ιράν έχει σταματήσει, χωρίς καμία διπλωματική πρόοδο να διαφαίνεται, καθώς οι δυτικές δυνάμεις σφίγγουν τα λουριά μέσω αμείλικτων κυρώσεων. Το δίκτυο των μαχητικών πληρεξουσίων της Επαναστατικής Φρουράς, που εδώ και καιρό αποτελούσε ακρογωνιαίο λίθο της περιφερειακής επιρροής και αποτροπής του Ιράν, έχει αποδυναμωθεί σοβαρά εν μέσω σχεδόν καθημερινών στοχοποιήσεων από το Ισραήλ, και ένα βασικό εδαφικό πλεονέκτημα χάθηκε όταν οι Σύριοι αντάρτες ανέτρεψαν την προσκείμενη στο Ιράν δυναστεία Άσαντ πέρυσι.
Αντιμετώπιση της πίεσης
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν έχει από καιρό συνηθίσει σε κρίσεις και αδιάκοπη πίεση. Λίγο μετά την επανάσταση του 1979, η χώρα ενεπλάκη σε έναν οκταετή βάναυσο πόλεμο με το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν, αλλά υπέμεινε αυτή τη σύγκρουση με σφοδρή αποφασιστικότητα και τελικά επέζησε.
Κληρονομώντας ένα έθνος που είχε καταστραφεί και ήταν περιφερειακά απομονωμένο από τον πόλεμο, ο νεότερος Χαμενεΐ αντιμετώπισε το δύσκολο έργο της αναγέννησης της διασπασμένης οικονομίας και κοινωνίας του. Έπρεπε να διαχειριστεί την εσωτερική διαφωνία και τις αντιπαλότητες εντός των πολύπλοκων κληρικών κύκλων του Ιράν, να αντιμετωπίσει άκαμπτες διεθνείς οικονομικές πιέσεις, διατηρώντας παράλληλα τα επαναστατικά ιδανικά της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας.
Καθώς οι τρέχουσες κλιμακούμενες κρίσεις του Ιράν βαθαίνουν μετά από έναν ακόμη πόλεμο και η πολιτική ελίτ της χώρας εμπλέκεται σε ένα πικρό παιχνίδι απόδοσης ευθυνών, ο γηραιότερος Ανώτατος Ηγέτης παρακολουθεί, εμμένοντας αυστηρά στο γνωστό του σενάριο: κατασκευάζοντας πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, αγωνιζόμενος να ανοικοδομήσει τους πληγωμένους περιφερειακούς πληρεξούσιους και αρνούμενος τις δυτικές προϋποθέσεις για διαπραγματεύσεις.
"Όλοι στο Ιράν θέλουν αλλαγή. Οι σκληροπυρηνικοί θέλουν μια επιστροφή στο παρελθόν, οι μεταρρυθμιστές μια στροφή προς το μέλλον και πολλοί μετριοπαθείς θέλουν οποιαδήποτε αλλαγή. Κανείς δεν είναι ευχαριστημένος με το status quo", δήλωσε ο Shabani, του Amwaj.media.
Ο Χαμενεΐ είχε αφιερώσει δεκαετίες στην εδραίωση της Ισλαμικής Επανάστασης σε όλα τα επίπεδα της ιρανικής κοινωνίας, έτσι ώστε το αναπόφευκτο τέλος του, είτε με θάνατο είτε με ανατροπή, να σηματοδοτήσει μια μνημειώδη στιγμή, μια στιγμή που θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά την πορεία του Ιράν, ανάλογα με το ποιος θα τον διαδεχθεί.
"Αναμφίβολα η αποχώρησή του από την σκηνή θα ήταν η πιο καθοριστική στιγμή στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας... και θα υπήρχε μια ευκαιρία να αλλάξει η γεωστρατηγική κατεύθυνση του Ιράν, αλλά εξαρτάται από το ποιος και τι θα διαδεχθεί τον Χαμενεΐ", δήλωσε ο Αλί Βαέζ, διευθυντής του Ιρανικού Έργου στην Διεθνή Ομάδα Κρίσεων.
Παραμένει ασαφές εάν το κατεστημένο έχει θέσει ως στόχο έναν διάδοχο του Ανώτατου Ηγέτη. Οι αναλυτές αναφέρουν πιθανούς υποψηφίους όπως τον Μοτζτάμπα Χαμενεΐ, τον γιο του και κληρικό με επιρροή, ή τον Χασάν Χομεϊνί, εγγονό του ιδρυτή της Επανάστασης του 1979.
"Ο έξω κόσμος έχει πολύ μικρή επιρροή στο ποιος θα έρθει στη συνέχεια και εξαρτάται πραγματικά από την εσωτερική δυναμική και τις ισορροπίες μεταξύ των εσωτερικών δυνάμεων», δήλωσε ο Βαέζ.
"Εξίσου σημαντικό είναι το αν η Δύση θα παράσχει στη νέα ηγεσία στο Ιράν μια διέξοδο... αν η Δύση θέλει να είναι έτοιμη να επωφεληθεί από αυτή τη στιγμή αλλαγής στο Ιράν, πρέπει να αρχίσει να το σκέφτεται αυτό από τώρα", πρόσθεσε.
"Δουλειά ημιτελής"
Εν μέσω διαμαρτυριών, πολιτικής ανυπακοής και ταυτόχρονης σύγκλισης καταστροφών, ο Χαμενεΐ αντιμετωπίζει τώρα μια άλλη εξωτερική απειλή με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο οποίος πέταξε στις ΗΠΑ αυτή την εβδομάδα για να πιέσει τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να αναλάβει πιο επιθετική δράση, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν.
Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει καταστραφεί, κλείνοντας πολιτικά τον πυρηνικό φάκελο και αφαιρώντας την πιο ισχυρή ιστορική δικαιολογία του Ισραήλ για την υποστήριξη των ΗΠΑ στον πόλεμο με το Ιράν, δήλωσε η Σίνα Τούσι, ανώτερη μη μόνιμη συνεργάτιδα στο Κέντρο Διεθνούς Πολιτικής.
"Η στροφή του Νετανιάχου προς τους πυραύλους δεν θα πρέπει επομένως να ερμηνευτεί ως η ανακάλυψη μιας νέας απειλής, αλλά ως μια προσπάθεια να κατασκευαστεί ένα εναλλακτικό casus belli μετά την κατάρρευση του πυρηνικού επιχειρήματος", πρόσθεσε.
"Ακούω ότι το Ιράν προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί και πάλι, και αν το κάνει, θα πρέπει να το γκρεμίσουμε", δήλωσε ο Τραμπ μετά τη συνάντηση με τον Νετανιάχου, προσθέτοντας: "Θα το νικήσουμε παντελώς".
Add comment
Comments